Voor parochies in het bisdom Rotterdam die aan de slag gaan met het invullen van de Vitaliteitstoets is vanaf nu een informatiepakket beschikbaar. Dit is samengesteld door projectmedewerker vitaliteit, Lizzy Beenhakker, en wordt opgestuurd na de aanvraag van de Vitaliteitstoets en het daaropvolgende oriënterende gesprek.

Onderdeel van het informatiepakket is een toelichting op het proces van de Vitaliteitstoets. “Daarin is feedback verwerkt van parochies die al bezig zijn met het proces van de Vitaliteitstoets”, vertelt Lizzy Beenhakker. De Vitaliteitstoets werkt met zes beleidsterreinen en stelt kwalitatieve en kwantitatieve vragen, die deels op het niveau van de geloofsgemeenschappen (parochiekernen en locaties) moeten worden ingevuld en deels op parochieniveau. “Uit ervaring blijkt dat het doorlopen van alle vragen veel werk is voor één of twee personen, dus probeer het werk te verdelen”, aldus Lizzy.

Ze geeft twee voorbeelden hoe parochies tot nu toe het werk hebben verdeeld: “Parochies hebben bijvoorbeeld personen uit het parochiebestuur of het pastorale team verantwoordelijk gemaakt voor het invullen van één bepaald beleidsterrein over alle geloofsgemeenschappen. Een andere mogelijkheid is om de geloofsgemeenschappen over een aantal personen te verdelen. Die personen zijn dan verantwoordelijk voor de beantwoording van alle beleidsterreinen in die geloofsgemeenschap.”

“Verder is het goed om een projectleider in de parochie aan te wijzen”, vervolgt ze. “Deze kan de voortgang van het proces in de gaten houden, de gegevens verzamelen en zorgen voor de nodige coördinatie.” Een projectleider in de parochie kan ook het aanspreekpunt zijn voor het bisdom en zo ook het gesprek mee inplannen van de parochie en het bisdombestuur. Het proces van de Vitaliteitstoets mondt uit in dit gesprek. Lizzy Beenhakker: “Door het bisdom en de parochie samen zal in dat gesprek over de uitkomsten worden gesproken, volgens de zes onderwerpen uit de vitaliteitstoets. Samen wordt dan nagedacht en gepraat over de centrale vraag: waar willen en kunnen we in de toekomst op welke manier present zijn en wat hebben we nodig?”

Het informatiepakket Vitaliteitstoets bevat:

• De Vitaliteitstoets met vragen naar de situatie op zes beleidsterreinen
• Een toelichting op het proces van de Vitaliteitstoets
• Een PowerPoint presentatie met een toelichting
• Een voorbeeldartikel voor parochieblad en/of website bij de start van de Vitaliteitstoets
• Een “Vitaliteitskaart (‘selfie’)”: een invulblad waarop per geloofsgemeenschap en beleidsterrein de situatie kan worden omschreven
• Een “Samenvatting Vitaliteitstoets”: een invulblad voor de parochie om gegevens op parochieniveau samen te vatten en naar de toekomst te kijken
• Een Excel-bestand “Vitaliteitstoets matrix Parochie” voor het invullen van de kwantitatieve gegevens
• Een PowerPoint voor het presenteren van de uitkomsten in de parochie

De Vitaliteitstoets (2022) is een nieuw uitgewerkt instrument om vitaliteit te toetsen. Deze volgt op het proces van ‘Samenwerking Geboden’ (SG 1 in 1997; SG 2 in 2007). Met het oog op de verkondiging van het evangelie in veranderende tijden zette ‘Samenwerking Geboden’ in op meer samenwerking; tussen parochies door fusie en federatievorming en tussen priesters, diakens en pastoraal werkers door teamvorming.

In de Vitaliteitstoets worden zes beleidsterreinen onderscheiden:

1. Geloof
2. Pastoraat
3. Personeel en vrijwilligers
4. Financiën
5. Gebouwen en begraafplaatsen
6. Besturen en beheren.

De Vitaliteitstoets bestaat uit een aantal vragenlijsten die parochies en plaatselijke geloofsgemeenschappen in staat stellen om op een gestructureerde manier een “selfie” te maken, die een reëel beeld geeft van de situatie. Opdat er een vruchtbaar gesprek kan volgen over de vragen: Hoe staan wij ervoor? Hoe denken we er over vijf of tien jaar voor te staan?

Bij elk beleidsterrein worden vragen gesteld voor de parochie en voor de geloofsgemeenschappen. Een deel vraagt om een beschrijvend antwoord. Met andere vragen worden cijfermatige gegevens verzameld. Aan het eind van het document zijn bovendien verdiepingsvragen opgenomen om verder over in gesprek te gaan. Ook per hoofdstuk is een verdiepingsvraag aangegeven, om ook bij het verzamelen van gegevens al te beseffen wat het betekent om te denken vanuit het geloof voorop.

Het proces van het invullen en bespreken van de vragen is een proces van samen op weg zijn als parochie. Paus Franciscus zegt dat God de Kerk van het derde millennium vraagt om synodaal te zijn (toespraak 17 oktober 2015). De paus geeft aan: de wereld waarin wij leven en waarin wij geroepen zijn om lief te hebben en te dienen, die vraagt dat de Kerk de samenwerking in alle aspecten van haar zending versterkt.

Het proces is te onderscheiden in een aantal stappen:

1. Voorbereiding
2. Constateren (verzamelen van antwoorden en gegevens)
3. Interpreteren (bespreken van de antwoorden en gegevens)
4. Voornemens formuleren (door parochiebestuur en pastoraal team)
5. Daarna stuurt het parochiebestuur een samenvatting van de antwoorden en gegevens met de voornemens aan de bisdomstaf, met het oog op een gezamenlijk gesprek als parochie en bisdom

In het gesprek van de parochie en het bisdom zal volgens de zes onderwerpen uit de Vitaliteitstoets worden gesproken over hoe het geloof leeft in de parochie en geloofsgemeenschappen, over de mogelijkheden van het pastoraal team, de inzet van vrijwilligers, het financieel draagvlak, de toekomst van de kerkgebouwen, het besturen van de parochie en de onderlinge samenwerking in de parochie en geloofsgemeenschappen.