In het jaar van barmhartigheid (8 december 2015 - 20 november 2016) hebben we op een heel bijzondere manier weer aandacht gekregen voor de werken van barmhartigheid. De geloofsbelijdenis en de sacramenten zijn belangrijk, alles wat met de Heer en het evangelie te maken heeft, maar de werken van barmhartigheid mogen we niet vergeten. We kunnen ons geloof als christenen heel bijzonder in woorden en daden naar voren brengen door deze werken.

Veel mensen dachten aan het begin van het heilig jaar misschien: barmhartigheid, is het geen oud woord? Paus Franciscus heeft het ons heel sterk opnieuw op het hart gedrukt als kern van het evangelie. Hij geeft aan dat het gaat om zowel het beoefenen van barmhartigheid en het ontvangen van barmhartigheid (sacrament van boete en verzoening).

Naast de lichamelijke werken van barmhartigheid, kent de Kerk de geestelijke werken van barmhartigheid. Je kunt die laatste niet zo makkelijk traceren als de lichamelijke werken van barmhartigheid, die in Matteüs 25 staan.

Wat opvalt, als je erover nadenkt, is dat de geestelijke werken niet denkbaar zijn zonder de Heilige Geest. We lezen in de Galatenbrief over de vruchten van de Geest (Galaten 5, 22): liefde, vreugde, vrede, geduld, vriendelijkheid; goedheid; trouw; zachtheid; ingetogenheid. Deze vruchten van de Geest zijn de ingrediënten om werken van geestelijke barmhartigheid te kunnen volbrengen. Ze zijn het fundament ervoor. Want hoe zou je zonder goedheid onwetenden kunnen onderrichten en zonder zachtheid vergevingsgezind kunnen zijn? Zonder vriendelijkheid je kunnen inzetten voor mensen die ziek zijn? En zonder innerlijke vreugde kunnen komen tot troost?

Bijzondere heiligen in de Kerk laten barmhartigheid zien. Denk aan moeder Teresa en haar grote inzet. Ze heeft onwetenden onderricht, mensen gegidst in zorg en geloof. Ze heeft mensen goede raad gegeven, bedroefden getroost en lastige mensen verdragen. Ze heeft zondaars vermaand die onrecht in stand hielden en door het kastensysteem mensen niet hielpen. En ze heeft veel verdragen als het gaat om onrecht. Ook heeft ze mensen met haar gebed ondersteund.

+ J.H.J. van den Hende
Bisschop van Rotterdam

De parabels over barmhartigheid in de Bijbel zijn: de barmhartige Samaritaan (Lucas 10, 25-37), de barmhartige vader (Lucas 15, 11-32), de barmhartige koning (Matteüs 18, 23-35).

De zeven geestelijke werken van barmhartigheid (met enkele verwijzingen naar de Bijbel) zijn:

• Onwetenden onderrichten (Matteüs 5, 1-2)
• Twijfelaars goede raad geven (Matteüs 28, 17)
• Bedroefden troosten (Matteüs 5, 4; 2 Korintiërs 1, 4)
• Zondaars vermanen (Jezus: Johannes 8, 11; Matteüs 18, 15; Galaten 6, 1-2; 2 Tessalonicenzen 3, 15; Jacobus. 5, 19-20)
• Beledigers vergeven (Matteüs 6, 12; Efeciërs 4, 26; Romeinen 12, 21)
• Wie ons ergeren/ lastige mensen verdragen (1 Korintiërs 13, 4; Jacobus 5, 7-11)
• Bidden tot God voor de levenden en de doden (Johannes 17, 35; 2 Makkabeeën 12, 45)

De zeven lichamelijke werken van barmhartigheid (Matteüs 25, 35-36) zijn:

• De hongerigen spijzen
• De dorstigen laven
• De naakten kleden
• De vreemdelingen herbergen
• De zieken verzorgen
• De gevangenen bezoeken
• De doden begraven (Tobit 1, 17)