Koorzangers, dirigenten, organisten en cantores kwamen op zaterdag 3 november in Rijswijk bijeen voor een studiedag over de psalm in de liturgie. De bisschop sprak in zijn inleiding over de bijzondere plaats van psalmen in de liturgie en hoe het voor koorzangers van compositie tot onderdeel van hun eigen gebedsleven kan worden. Ook werd er gezongen en maakten deelnemers kennis met composities van verschillende antwoordpsalmen.

“De psalmen mogen niet ontbreken in het Jaar van het Gebed”, zegt Mgr. Van den Hende tijdens zijn inleiding. “Psalmen hebben vanaf het begin een plek gehad in de liturgie, in het biddende leven van de Kerk. Het was al in de synagoge dat men psalmen bad om zich tot de Heer te richten. En in de vroege christelijke liturgie zijn psalmen aanwezig. Ook in onze liturgie in parochiekerken is de psalm niet weg te denken.”

De bisschop legt uit hoe psalmen een bijzondere plek in het leven van mensen hebben. Hoe zij op bepaalde momenten bepaalde psalmverzen in hun hart bewaren: “Mensen die bij een uitvaart psalm 23 zingen, zullen dat vaak verbinden met het geloof dat God ons vasthoudt. En er zijn vele jubileums die we met psalm 150 bekronen. Vaak in uitbundige zettingen omdat het een feestpsalm is tot lof van God.”

“Er zijn psalmen die gaan over verdriet en troost, over zonde en vergeving, over angst en bevrijding, over onze verhouding tot God. Omdat psalmen zulke verschillende gemoedsstemmingen weerspiegelen, zegt de Catechismus van de Katholieke Kerk (nr. 2587) dat de psalmen als het woord van God het gebed van de mens zijn geworden.”

De bisschop noemt koren in zichzelf een plek van geloof: “Het woord van God is een belangrijke inspiratiebron voor wat we zingen in de kerk. En als je dan een psalm niet alleen leert zingen op de noten die je voor je hebt, maar ook gevoel krijgt en leert proeven hoe die Bijbelse woorden een plek kunnen hebben in ons eigen leven, dan gaan psalmen nog meer tot de verbeelding spreken.”

Marc Schaap is medewerker kerkmuziek bij het bisdom Rotterdam. Hij leidt de studiedag en geeft uitleg aan de deelnemers: “Een psalmtekst is meer dan 'zomaar' een Bijbellied. Daarom moet de cantor ook op een speciale plek staan. In kathedraal gebeurt dat ook. Elke zondag loopt de cantor de zestig treden van de koorzolder af om vanaf de ambo de psalm voor te kunnen zingen.”

“Psalmen kunnen op verschillende plekken in de liturgie worden gezongen: als intredepsalm, tijdens het offertorium (het aandragen van de gaven) en tijdens de communiegang. Op die plekken zijn de psalmen handelinggeleidend. De antwoordpsalm daarentegen is niet handelinggeleidend. Het is een gezongen Schriftlezing als respons op de eerste lezing. Tegelijkertijd heeft het een scharnierfunctie van de eerste lezing naar het evangelie.”

Met de aanwezigen studeert Marc Schaap steeds per stemgroep een psalm in, waarna zij het gezamenlijk zingen. “Bij gezongen psalmen wordt het woord van God versterkt door de compositie”, zegt hij. Een mooi voorbeeld is de compositie van Mendelssohn bij psalm 55. “In deze psalm wordt gezongen over ‘vleugels uitslaan als een duif.’ Het is de kunst van de componist om de luisteraar de duif te laten zien vliegen.” De Kathedrale Laurentius & Elisabeth Cantorij brengt deze indrukwekkende compositie ten gehore.

• Klik op de video hieronder.
  

Ben Kester neemt deel aan de studiedag. Hij is dirigent van het parochiekoor van de parochie H. Andreas in Kwintsheul: “Ik zing wekelijks psalmen bij ons in de kerk en ik dacht: ‘van zo’n dag kun je altijd iets leren’.” Tijdens de studiedag komen verschillende manieren waarop je psalmen kunt zingen aan de orde. “Zelf vind ik het het mooist als een cantor of cantrix het eenstemmig zingt. Als het goed is ingestudeerd, voel je de beleving die erachter zit. Dat hoor je dan gewoon.”

Zelf zingt hij ook als cantor psalmen voor: “Ik vind psalmen prachtig om te zingen. Als je de psalmtekst reciterend zingt, dan leg je op een melodieuze wijze, je gedachten, je ziel en je zaligheid daarin. Dat is hoe ik het beleef.”

Mgr. Van den Hende vraagt de aanwezigen om de psalmen te verspreiden in de parochies: “Ik hoop dat de psalmen die we instuderen niet alleen een plek hebben in uw eigen leven, in uw eigen hart; maar dat ze ook in de parochies waar u zingt, waar u werkt ten dienste van de liturgie, velen mag aansporen op de weg van de psalmen als een krachtige manier van bidden.”