“Caritas is niet de zoveelste vorm van sociale ondersteuning. Wat we doen is meer dan dat en gaat verder.” Op zaterdag 6 april is kardinaal Turkson uit Rome te gast op de landelijke inspiratiedag ‘Caritas beweegt’, in Nieuwkuijk. Kardinaal Turkson is hoofdcelebrant in de eucharistieviering, preekt en houdt de eerste inleiding. Daarin benadrukt hij dat caritas hoort bij het wezen van de Kerk. “De Bijbel zegt: er mag geen armoede zijn onder jullie. Dat is niet alleen spiritueel, maar ook materieel. Niemand moet het hoeven te stellen zonder die basale zaken die nodig zijn om te leven.”

Kardinaal Turkson is prefect van het Dicasterie voor de Bevordering van de Gehele Menselijke Ontwikkeling. Overal zijn kansen voor caritas, vertelt hij. Van de lokale caritas vraagt dat creativiteit. Kardinaal Turkson: “Ziekenhuizen bouwen is in Afrika bijvoorbeeld nog steeds nodig. In Europa niet, omdat de overheid daarvoor zorgt. Dus in de verschillende situaties moet de lokale caritas creatief zijn. Wat hoef je niet te doen en wat kun je oppakken? En welke samenwerkingen kun je aangaan?”

De kardinaal benadrukt dat de caritas daarbij haar eigen specifieke inbreng heeft: “Het is de liefde van Christus die ons inspireert. Daarvoor is vorming nodig, moeten we onze competenties ontwikkelen. Maar ook is nodig dat we ons hart vormen naar het hart van Jezus.”

In de tweede inleiding spreekt Hilde Kieboom van Sant’Egidio Antwerpen over het gevaar van onvoldoende netwerk. “Bijvoorbeeld mensen met psychische problemen komen, als zij geen netwerk hebben, in grotere problemen, omdat ze op niemand terug kunnen vallen. Het individualisme in onze samenleving heeft de eenzaamheid van de zwakke mensen vergroot. En denk aan de uitzichtloze eenzaamheid van ouderen. Terwijl de ouderen een kans zijn voor onze samenleving, omdat ze tijd hebben en mensen nabij kunnen zijn. Het is verspilde kracht als mensen niet meer worden uitgenodigd om mee te doen. Daar heeft de Kerk in het bijzonder een specifieke taak. De Kerk is zonder grenzen en een wereldwijde familie en kan mensen bij elkaar brengen.”

Hilde Kieboom gaat ook in op de uitdaging om jongere generaties bij de caritas te betrekken. Postmoderne mensen gaan niet snel een lang, soms levenslang, engagement aan. Vrijwilligers die dat wel doen, kunnen kritisch zijn op mensen die ad hoc of voor korte tijd meehelpen. “Maar trouw moet je ook opbouwen,” benadrukt ze. Verwijzend naar de kerstmaaltijd die Sant’Egidio jaarlijks organiseert: “Voor veel mensen die daarbij een keer meehelpen is het een eerste stap naar meer. En is het ook een eerste stap om het evangelie te begrijpen.”

De derde en laatste inleiding in de ochtend wordt verzorgd door zuster Sara Böhmer, generaal overste van de dominicanessen van Bethanië en vicevoorzitter van de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). Zij spreekt over de onvoorwaardelijke liefde van God voor de mens en wat die betekent voor de inzet voor de naaste. “Het gaat er om dat we een mens de van God gekregen waardigheid teruggeven. Paus Franciscus doet het ons voor als hij douches voor daklozen laat installeren bij het Sint Pietersplein. De daklozen blijven ook na een douche dakloos. Zoals een gevangene in de gevangenis blijft. En toch wordt alles anders.”

De zuster vertelt over de impact die gebaren van liefde hebben. En ze beschrijft een indrukwekkend bezoek aan een Amerikaanse gevangenis, waar mensen in eenzame opsluiting zaten: “Daar zag ik hoe een gevangene de communie ontving. De hostie werd op een wit papiertje gelegd en zo onder de celdeur door naar binnen geschoven. God maakt zich zó klein, dat Hij onder de deur van een cel past om bij de mens te komen.”

In de middag worden verschillende workshops gegeven. Vanuit het bisdom Rotterdam is dit het ‘Hand in Hand Refugee’ project van de internationale Engelstalige parochie Church of our Saviour. Dit helpt statushouders integreren in de samenleving via onder meer een buddyproject. De tweede workshop uit het bisdom Rotterdam is het ‘Kinderen geven voor Kinderen’ project van de Lambertuskerk in Rotterdam Crooswijk.

Elly Benner van de parochie en diaconaal werker Hein Steneker van het bisdom lichten dit project toe aan een groep geïnteresseerden. Hein Steneker schetst de problematiek in de wijk Rotterdam-Bloemhof: “Er zijn zes voedselbanken in de wijk. Er heerst een cultuur van armoede, waarin huiselijk geweld voorkomt, werkloosheid en criminaliteit. Kinderen vanaf 11 à 12 jaar zijn kwetsbaar en lopen het risico daarin verzeild te raken.”

De nood is hoog in de wijk en daarom wordt er in de wijk ontzettend veel gedaan. Tijdens de workshop vertelt Elly hoe het idee voor ‘Kinderen geven voor Kinderen’ ontstond vanuit een inzamelproject voor kinderen in Afrika. Op een vergelijkbare manier worden nu spullen ingezameld voor kinderen in de buurt. De kinderen die het speelgoed verzamelen, krijgen de voornaam en leeftijd door en kunnen ook een briefje schrijven. De parochie verzamelt niet zelf adressen van kinderen. Daarvoor wordt samengewerkt met de Voedselbank, of bijvoorbeeld via Hein Steneker met een speeltuinvereniging. De vrijwilligers daar zorgen dat de spullen op de goede plek komen. Elly legt uit hoe je zelf als parochie of caritas aan de slag kunt met ‘Kinderen geven voor kinderen’. Ze geeft aan dat het de kinderen concreet helpt en de parochie nieuwe contacten geeft met bijvoorbeeld de katholieke basisschool.

De landelijke inspiratiedag ‘Caritas beweegt’ werd georganiseerd door de Nederlandse bisdommen. Mgr. Van den Hende zegt na afloop: “De inspiratiedag bracht mensen uit de hele Nederlandse kerkprovincie bijeen. Dat is heel positief, een belangrijk signaal dat in alle bisdommen de aandacht en zorg voor caritas en diaconie bewust en met enthousiasme wordt opgepakt.”

“Caritas en diaconie horen wezenlijk bij de zending van de Kerk die zij van Christus heeft ontvangen”, vertelt de bisschop. “Paus Benedictus schreef in 2006 in zijn encycliek Deus Caritas Est (nr. 25) dat de Kerk een drievoudige opdracht heeft: verkondiging van het woord van God (kerugma-marturia), viering van de sacramenten (leiturgia) en het dienstwerk van de liefde (diakonia). Paus Franciscus benadrukt in de encycliek Lumen Fidei (2013) dat mensen die lijden en in nood verkeren, middelaars van het licht zijn, omdat zij ons herinneren aan de opdracht tot naastenliefde in caritas en diaconie als een dienstwerk van hoop (nr. 57).”

De dag werd financieel mede mogelijk gemaakt door Kansfonds. Er waren 170 deelnemers. Vanuit het bisdom Rotterdam was Jan Maasen nauw betrokken bij de organisatie. Mgr. De Korte heette de gasten en deelnemers welkom in Nieuwkuijk. Samen met Mgr. Van den Hende, Mgr. Liesen, Mgr. De Jong en Mgr. Hoogenboom concelebreerde hij in de eucharistieviering, waarin kardinaal Turkson hoofdcelebrant was.