“Opdat de ruimte meeviert...” is de titel van de uitgave die in januari 2021 bij het bisdom Rotterdam verscheen. Deze maand wordt hierover in twee bijeenkomsten een online symposium gehouden op woensdag 8 november en woensdag 22 november (20.00 - 22.00 uur). De bijeenkomsten kunnen los van elkaar worden gevolgd en zijn bedoeld voor leden van pastorale teams, parochiebesturen en vrijwilligers die (willen) gaan nadenken over (her)inrichting van hun kerkgebouw.

Richard Bot is diocesaan referent Kerk, Interieur en kerkelijke Kunst en organisator van het symposium. Hij heet de 46 deelnemers welkom bij de eerste avond en vicaris-generaal Van Deelen die het eerste deel van de avond verzorgt. Richard Bot: “Met het woord kerk wordt het kerkgebouw alsook de gelovige gemeenschap aangeduid, schrijft bisschop Van den Hende in het voorwoord van ‘Opdat de ruimte meeviert…’ De bisschop wijst er in het voorwoord op dat het gebouw en de gemeenschap van gelovigen niet zonder meer samenvallen. Die laatste moet vitaal zijn om tot herinrichting te kunnen besluiten. Wanneer vervolgens nagedacht wordt over (her)inrichting van de liturgische ruimte in een kerkgebouw is de nodige liturgische en theologische basiskennis een belangrijke voorwaarde om concrete plannen tot herinrichting te kunnen maken. De werkboeken ‘Opdat de ruimte meeviert...’ gaan hierop in.”

Hij schetst de doelstelling van dit symposium: “Dat is tweeledig. Allereerst gaat het om bewustwording van de symbolische en theologische zin van de inrichting van het kerkgebouw. Ten tweede gaat het om het proces dat kan leiden tot een mogelijke aanpassing van de huidige inrichting, maar dan wel binnen het kader van realiteitszin bij een krimpend aantal kerkgebouwen in de toekomst.”

Daarvoor geeft hij het woord aan vicaris-generaal Van Deelen die een korte inleiding houdt over de randvoorwaarden voor een eventuele herinrichting van een kerkgebouw. “Kerkgebouwen zijn door de hele christelijke traditie belangrijk geweest. Het gaat in de Kerk niet allereerst om de gebouwen zelf, maar om de gelovigen, de - zegt de Schrift - gemeenschap van levende stenen. En die gemeenschap komt vanaf het allereerste begin bij elkaar om de Schrift te lezen, te bidden en het brood te breken, om eucharistie te vieren. Om God te loven en te danken.”

“De geloofsgemeenschap krimpt en daarmee ook de financiële ruimte. Tegelijk is er verlangen naar de missionaire parochie, naar nieuw elan”, geeft hij aan. Vicaris-generaal Van Deelen verwijst naar de vitaliteitstoets van het bisdom en zegt: “Op veel plekken wordt nagedacht: hoe verder? De kerkgebouwen zijn daarbij niet zelden een belangrijk aandachtspunt. Er worden soms plannen gemaakt voor een ingrijpende verbouwing, die nogal eens heel veel geld kost, en soms vragen oproept rondom het gebruik van het gebouw: wat kan en mag?”

De vicaris-generaal geeft tot slot twee aandachtspunten mee. Het eerste betreft afscheiding van een deel van de kerkruimte. “Het idee wordt nogal eens geopperd of een deel van de kerkruimte aangewend kan worden voor alternatief gebruik. Daarbij valt vaak het woord ‘multifunctioneel’. Dat kan niet, een kerk is immers een gewijde ruimte bestemd voor de eredienst. Als er al een deel van een kerkruimte afgescheiden kan worden, dan kan zo’n ruimte alleen gebruikt worden voor passende nevenfunctionele activiteiten.”

Het andere punt is dat plannen rondom kerkgebouwen, verbouwingsplannen en investeringen, alleen kunnen passen en beoordeeld kunnen worden binnen een integrale pastorale visie en bestuurlijk beleid. “Het moet passen binnen het grote geheel van de parochie of federatie, en de samenhang daarin”, zegt de vicaris-generaal. “Bij het beoordelen van een aanvraag voor de vereiste bisschoppelijke machtiging, worden deze aspecten nadrukkelijk bekeken en mee gewogen. Hoe dan ook vraagt het om tijdig en nauw overleg met het bisdom en de bisschop.”

Daarna vervolgt Richard Bot de avond met een inleiding over het referentiekader voor de herinrichting van het kerkgebouw, vanuit theologisch en liturgisch perspectief. Hij gaat in op de inrichting van kerkgebouwen. Waarom zijn kerkgebouwen ingericht zoals ze zijn? Wat zijn ontwikkelingen? Richard Bot illustreert zijn verhaal met veel afbeeldingen en voorbeelden. Hij spreekt over de ‘spiritualiteit van het kerkgebouw’ als ‘domus Dei’ en ‘domus ecclesiae’ (huis van God en huis van de kerkgemeenschap). Daarna gaat hij in op de aanwezigheid van Christus in drie brandpunten in de kerk (altaar, ambo, zetel) en komt te spreken over redenen die er kunnen zijn voor herinrichting.

• Ga naar de agenda voor meer informatie en aanmelding voor de tweede bijeenkomst
• Lees ook: Over de inrichting van kerkgebouwen: ‘Opdat de ruimte meeviert’ (bericht d.d. 20 januari 2021)

Het online symposium behelst de volgende onderwerpen:

• Bijeenkomst 1: woensdag 8 november (20.00 - 22.00 uur)
  De randvoorwaarden waaraan moet worden voldaan, voordat er kan worden gestart met de gedachtegang rond het proces van herinrichting (door vicaris-generaal Van Deelen)
  De verschillende aspecten van (her)inrichting van de liturgische ruimte vanuit liturgisch en theologisch perspectief (door Richard Bot, diocesaan referent kerk, interieur en kerkelijke kunst)

• Bijeenkomst 2: woensdag 22 november (20.00 - 22.00 uur)
  Het schrijven van een theologisch-iconografisch programma en een ambitiedocument in het proces van planvorming (door pastoraal werker Marlène Falke die spreekt vanuit haar ervaring met eerdere projecten rond herinrichting van liturgische ruimten in het bisdom Rotterdam)
  Het Plan van eisen (pve) en diverse andere aspecten in het proces van planvorming en uitvoering rond herinrichting van kerkgebouwen (door architect Nicole Roeterdink die diverse ontwerpen maakte voor herinrichting van kerkgebouwen in het bisdom Rotterdam)