Online vieren kan het meevieren in de kerk niet vervangen. Het is een aanvulling voor wie niet naar de kerk kan komen, of dat niet durft vanwege het coronavirus of om welke reden dan ook. Vooral dat laatste maakt dat online vieren missionair kan zijn. Dat benadrukte Michael-Dominique Magielse o.p. tijdens de online bijeenkomst over online vieren die het bisdom Rotterdam organiseerde op donderdag 22 april.

Michael-Dominique Magielse o.p verricht een promotieonderzoek aan de katholieke theologische faculteit van Tilburg University naar ‘de relatie tussen digital culture en liturgie, hoe de kerk viert’. Hij is als priester verbonden aan de Surinaamse parochie Petrus Donders in Rotterdam. Zijn onderzoek aan de universiteit startte in 2019, in de tijd vóór corona. De coronapandemie gaf online vieren een flinke duw in de rug. “Maar al sinds de opkomst van sociale media rond 2006 waren er initiatieven om online te vieren. Denk bijvoorbeeld aan apps om het getijdengebed te bidden”, vertelt Michael-Dominique. “De laatste jaren, en dat is nog versterkt door corona, is er eigenlijk een nieuwe werkelijkheid ontstaan. Voorheen was er een offline wereld en een aparte online wereld. Die zijn steeds meer geïntegreerd en met elkaar verweven geraakt.”

Michael-Dominique vertelt over vier aspecten van vieren: aanwezigheid, lichamelijkheid, participatie en gemeenschap. Voor elk aspect vraagt de nieuwe werkelijkheid om een doordenking, geeft hij aan. Wat zijn de overeenkomsten en de verschillen als het gaat om in de kerk of online meevieren? Het gesprek daarover startte in zekere zin al in de jaren’60 van de vorige eeuw, vertelt hij, toen de televisiemis opkwam als nieuw fenomeen. Nieuw aan het online meevieren zijn de mogelijkheden voor interactie en het feit dat je als parochie zelf de eucharistieviering kunt uitzenden. “Mensen kiezen in het grote aanbod van livestreams juist voor de eigen gemeenschap vanwege de herkenbaarheid, het eigen parochiegebouw, het eigen pastoraal team, koorleden of lectoren die ze kennen.”

“Als het gaat om online vieringen is er natuurlijk veel gebeurd het afgelopen jaar”, vertelt de inleider. “In eerste instantie waren het vieringen zonder mensen in de kerk. Daarna vieringen met mensen in de kerk én mensen online thuis. De initiatieven om te streamen schoten als paddenstoelen uit de grond. De kwaliteit is steeds beter geworden en ook de standaard is hoger komen te liggen. Om missionair te zijn is het belangrijk dat je als parochie inzet op een bepaalde mate van kwaliteit. Ik zie dat parochies die ervoor kiezen om te streamen, dat niet alleen doen vanwege de coronapandemie. Ze doen dat ook om het op de langere termijn voort te zetten voor mensen die misschien wel naar de kerk willen komen, maar dat niet kunnen of niet durven. Dat kan zijn vanwege gezondheid, maar ook om heel andere redenen. Zo is livestreamen een manier om mensen te bereiken die je anders niet bereikt. Het is trouwens ook een manier om jongeren te betrekken als vrijwilliger in de parochie. Want dit is typisch iets waar ze affiniteit mee hebben.”

Michael-Dominique noemt een aantal punten waar een goede livestream aan moet voldoen, zoals de techniek en de cameravoering. En hij geeft voorbeelden van hoe parochies mensen die online meevieren bij de viering kunnen betrekken: “Via Zoom kan dat heel interactief. En als je livestreamt op YouTube kun je bijvoorbeeld de mensen aanspreken en de chat openstellen. Je kunt teksten in beeld brengen die mensen mee kunnen bidden, in het bijzonder ook het gebed voor de geestelijke communie. Mensen kunnen meedoen met de collecte. Ik heb mensen gesproken die thuis een kaars aansteken, die de computer op een aparte plek zetten voor de livestream, mensen die gaan staan en knielen, mensen die meezingen. En ik heb ook mensen gesproken die dat niet doen, omdat het voor hen toch wat vreemd voelt.”

Er worden heel wat vragen gesteld via de chat. Jan Maasen, hoofd pastorale dienstverlening, verzamelt deze en legt ze als gespreksleider voor aan de spreker. Blijven online vieringen straks na corona even populair? Is het verstandig om vanuit één kerk in de parochie te streamen of vanuit verschillende kerken? Wat heb je minimaal aan technische middelen nodig om enigszins professioneel een viering in beeld te krijgen? Moet je reacties tijdens de viering op Youtube aan- of uitzetten?

Sommige vragen worden op de avond zelf beantwoord (reacties en de chat op YouTube vragen om een moderator die deze in de gaten houdt) of zijn naast een praktische afweging (wil je telkens je set in een andere kerk opbouwen en afbreken?) een vraag voor het parochiebestuur. Een aantal vragen wordt tijdens twee online vervolgbijeenkomsten hernomen:

• Dinsdag 25 mei (20.00-21.30 uur)
  Livestreamen: Wat heb je minimaal aan technische middelen nodig en wat moet je weten vanwege de AVG (privacywetgeving)? (door Daphne van Roosendaal, hoofd communicatie bisdom Rotterdam)
• Dinsdag 22 juni (20.00-21.30 uur)
  Liturgische catechese voor livestreamers met regietips voor het beste beeld (door Michael-Dominique Magielse o.p)

Aanmelden voor deze bijeenkomsten kan via pastoraledienstverlening@bisdomrotterdam.nl. Voorafgaand aan de bijeenkomst ontvangen deelnemers de Teams-link of Zoom-link.